مطالعات نشان می دهند که اگر مادری در دوران بارداری دچار استرس، اضطراب یا افسردگی شود، فرزندش در معرض افزایش خطر ابتلا به طیف وسیعی از مشکلات از جمله اختلالات عاطفی، ADHD، اختلال سلوک (CD) و اختلال شناختی قرار می گیرد. با ما همراه باشید تا در این مقاله به مبحث تاثیر استرس و اضطراب در بارداری بر روی جنین بپردازیم.
دکتر شروین افصحی متخصص زنان، زایمان و نازایی در کرج هستند و خدمات درمانی به بانوان ارائه می دهند. شما می توانید از طریق راه های ارتباطی صفحه تماس، اینستاگرام و کانال آپارات با دکتر در ارتباط باشید.
صحبت های دکتر شروین افصحی درباره حال بد، استرس و اضطراب در بارداری:
همه ما به واسطه زندگی اجتماعی و مشکلات دچار استرس و اضطراب می شویم اما تاثیر استرس بر روی زنان باردار که جز گروه های حساس هستند بسیار مخرب است. از عوامل استرس زا می توان به مشکلات خانوادگی، بیماری جدی، استرس مالی و مرگ یکی از عزیزان اشاره کرد که هر کدام موجب استرس و اضطراب در فرد باردار می شوند.
تاثیر استرس در بارداری
استرس مادر می تواند منجر به سقط جنین، کمبود وزن جنین هنگام تولد و زایمان زودرس شود، که همگی می توانند پیامدهای بلند مدتی برای سلامت و رشد در دوران کودکی تا بزرگسالی بچه داشته باشند. زنانی که در دوران بارداری استرس بالایی را تجربه می کنند، در مقایسه با زنانی که سطح استرس کمی دارند، 25 تا 60 درصد بیشتر در معرض خطر زایمان زودرس هستند. افزایش استرس روانی-اجتماعی مادر با اختلالات عروقی مانند فشار خون بالا و پره اکلامپسی، که از مهمترین دلایل پزشکی زایمان زودرس هستند، مرتبط است.
علت استرس در بارداری
افزایش استرس مادر ممکن است به علت رفتارهای ناسالمی مانند رژیم غذایی نامناسب و استعمال دخانیات باشد که این موارد خودشان از عوامل بالابردن احتمال زایمان زودرس هستند. تاثیر استرس حاد و مزمن بر زایمان عبارت است از:
- عوامل استرس زای حاد در اوایل بارداری موجب افزایش احتمال زایمان زودرس می شود. طبق یک بررسی پزشکی، زنان در سه ماهه اول بارداری خود که در معرض استرس و اضطراب هستند، به طور متوسط بارداری کوتاه تری نسبت به زنان باردار با سبک زندگی نرمال داشتند.
- استرس مزمن می تواند منجر به عوارضی مانند زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد، فشار خون بالا و تاخیر در رشد نوزاد شود.
- تروما یا اختلال استرس پس از سانحه همراه با افسردگی، بدون در نظر گرفتن تأثیر داروهای تجویزی، چهار برابر خطر زایمان زودرس دارد.
علائم اضطراب در دوران بارداری
داشتن کمی اضطراب و نگرانی در دوران بارداری طبیعی است. اما اگر این اضطراب زندگی روزمره را مختل کند، تاثیر بدی بر سلامت جنین و مادر می گذارد. علائم اضطراب در دوران بارداری عبارتند از:
- عدم تمرکز
- اختلال خواب
- انقباض عضلات
- احساس نگرانی غیرقابل کنترل
- نگرانی بیش از حد در مورد سلامتی مادر یا جنین
گاهی اوقات، حملات اضطرابی ممکن است منجر به حملات پانیک شود. حملات پنیک خیلی ناگهانی با علائم بالا شروع شده و پیشرفت می کنند و در طول حمله پانیک، علائم فیزیکی بسیار بالا می رود.
تاثیر اضطراب بر جنین
استرس مادر می تواند بر سلامت و رشد نوزادان و کودکان تأثیر منفی بگذارد. موارد زیر برخی از پیامد های اضطراب بر جنین هستند:
- استرس خطر تاخیر رشد را در میان نوزادانی که کمبود وزن دارند بالا می برد.
- مطالعات نشان می دهند که بین استرس مادر در بارداری و بیماری های مادرزادی قلبی ارتباط مستقیمی وجود دارد.
- سوگواری مادر در دوران بارداری یا ماه های قبل از شروع بارداری موجب افزایش خطر اضافه وزن یا چاقی در جنین می شود.
- احتمال ابتلا جنین به اوتیسم در مادرانی که استرس بالایی را در بارداری تجربه می کنند بالاست. این احتمال در زنانی که سه ماهه اول بالایی استرس بالایی دارند بیشتر می شود.
- مطالعات نشان می دهند که افزایش سطح کورتیزول جنین ممکن است بر عملکرد قسمت خاصی از مغز تأثیر بگذارد که منجر به اختلال در زمان واکنش شناختی در نوجوانی می شود.
کاهش استرس در بارداری
در بارداری سطح هورمون های مادران بسیار بالاتر از حالت نرمال است به همین دلیل شدت احساسات در آن ها بیشتر است. بسیاری از مادران در دوران بارداری با استرس هایی مانند تولد کودک سالم، آینده بچه، تغییرات ظاهری نامطلوب بدن خودش و… درگیر می شوند. تجربه این احساسات طبیعی است اما استرس طولانی و شدید در دوران بارداری برای مادر و کودک خطر جدی به همراه دارد. در ادامه چند راهکار برای کاهش استرس در بارداری ذکر شده اند:
تنفس صحیح برای کاهش استرس
تنفس صحیح و عمیق کمک می کند اکسیژن زیادی به بدن برسد و عضلات بدن و مغز بهتر می توانند ریلکس کنند. تنفس های شکمی و عمیق بهترین راه کاهش استرس در افراد خصوصا خانم های باردار است. اگر تنفس شکمی بلد نیستید با تمرین سعی کنید آن را یاد بگیرید.
تنفس شکمی آرامش زیادی به همراه دارد اگر به نوزادان نگاه کنید می بینید که هنگام خواب شکمشان کاملا پر و خالی می شود این یعنی آنها به طور طبیعی تنفس شکمی دارند به همین دلیل همه ما آرزوی خواب راحت نوزادان را داریم.
استراحت کافی در بارداری
استراحت کافی می تواند کمک کند تا سطح استرس در بدن پائین بیاید. مادران باردار باید 7 تا 9 ساعت خواب شب داشته باشند تا میزان استرس و اضطرابشان کمتر شود. دوش آب گرم، یک نوشیدنی گرم بدون کافئین، موسیقی آرام و خواندن چند صفحه کتاب می توانند کمک کنند تا کیفیت خواب بالا برود.
داشتن تحرک در بارداری
تحرک داشتن مادر علاوه بر مزایای جسمی موجب کاهش استرس می شود ورزش هورمونی به نام اندورفین در بدن آزاد می کند که موجب افزایش شادابی می شود و علائم افسردگی و اضطراب را کمتر می کند. بنابراین پیاده روی و انجام ورزش های هوازی با اجازه پزشک متخصص زنان و زایمان به زنان باردار کمک می کند تا استرس خود را پائین تر بیاورند.
تغذیه درست برای کاهش استرس بارداری
تغذیه درست در بارداری بسیار مهم است. پرورش جنین در بطن کار کوچکی نیست بنابراین مادران باردار باید غذاهای سالم بخورند تا رشد جسمانی جنین و سلامت خودشان دچار اختلال نشود. رژیم غذایی مادر باید غنی از ویتامین و مواد مغذی باشد بنابراین افراد باردار برای داشتن یک رژیم غذایی درست و کاهش استرس باید حتما تحت نظر یک متخصص باشد.
درمان اضطراب در دوران بارداری
موارد خفیف اضطراب نیازی به درمان خاصی ندارند، اما بهتر است مادر احساسات خود را با پزشک مطرح کند. در موارد بسیار شدید، پزشک می تواند با بررسی شرایط و مزایا و عوارض موجود، دارو تجویز کند. البته اگر مادران باردار بتوانند بدون مصرف دارو اضطراب و استرس را کنترل کنند بسیار بهتر است. در بالا راهکارهایی برای کاهش استرس در بارداری معرفی شده است که افراد باردار می توانند برای افزایش آرامش در بارداری از آنها استفاده کنند.
سخن آخر
بارداری دوران خاص و بسیار هیجان انگیزی است. برخی از زنان باردار با هر تکان یا لگد جنین احساس شادی می کنند و غرق لذت می شوند. برای برخی خانم ها نیز بارداری پروسه سختی است و با احساس خستگی زیاد، تغییرات خلقی و استرس مداوم به همراه است. بنابراین این افراد علاوه بر کنترل فیزیکی باید تحت نظر پزشک برای کنترل استرس و اضطراب در بارداری باشند تا این دوران را به سلامتی پشت سر بگذارند و کمتر دچار عوارض استرس در بارداری شوند.