خشکی واژن یکی از بدترین و آزاردهنده ترین مشکلات در حیطه ی بیماری های زنان می باشد. هرگاه سطح استروژن بدن کاهش یابد (شرایطی همچون یائسگی) فرد دچار خشکی واژن و مشکلات متعاقب آن خواهد شد. این افراد در برقراری روابط زناشویی به مشکل برخورد کرده و باعث بروز مشکل در زندگی شخصی فرد خواهد شد. در این مقاله به بررسی ویژگی و علل بروز خشکی واژن می پردازیم.
خشکی واژن
در حالت طبیعی دیواره های واژن هر زن توسط یک لایه ی نازک و شفاف مایع پوشیده شده است. جهت حفظ مایعات دیواره ی واژن, وجود هورمون استروژن ضروری است. بنابراین خشکی واژن می تواند نتیجه ی مستقیم کاهش استروژن در بدن زن باشد. استروژن، پوشش واژن را سالم نگه داشته و خاصیت الاستیسیته و ضخامت آن را حفظ می کند. با کاهش سطح استروژن، میزان رطوبت موجود در دیواره ی واژن کاهش یافته و خشکی واژن رخ می دهد. این فرآیند ممکن است در هر سنی و به دلایل مختلفی رخ دهد. طیف عوارض آن نیز می تواند بین عوارض جزئی تا شدید را شامل شود. خوشبختانه این مشکل را می توان پس از علت یابی، تحت درمان قرار داد و از بروز مشکلات ناشی از آن پیشگیری کرد.
خشکی واژن رایج ترین علامت دوران یائسگی است. از هر سه زن، حداقل یک نفر متوجه تغییرات ناشی از خشک شدن واژن می شود و با اثرات آن مقابله می کند. این عارضه باعث نازک شدن و آسیب پذیری واژن می شود که این تغییرات را تحت عنوان آتروفی واژن می شناسند. این عارضه می تواند باعث ناراحتی در ناحیه لگن و واژن شده و حین برقراری رابطه جنسی، حس آزار شدیدی در فرد بهمراه داشته باشد.
علل خشکی واژن
برخی علل خشکی واژن همچون کاهش سطح استروژن در دوران یائسگی برای بسیاری از زنان کاملا روشن است. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله مقابله با عوارض یائسگی را مطالعه کنید.
ولی برخی علل دیگر نیز در بروز این مشکل موثرند. همچون:
- زایمان و شیردهی
- جراحی برداشتن تخمدان
- استرس بیش از حد
- مصرف دخانیات و سیگار
- مصرف داروهای ضد آلرژی و سرماخوردگی
- مصرف برخی کرم ها و لوسیون ها در ناحیه ی واژن
- شیمی درمانی یا رادیوتراپی جهت درمان برخی سرطان ها
- داروهای ضد روان پریشی غیر معمول (جهت درمان اختلالات دو قطبی) همچون لاموتریژین
- مصرف داروهای ضد افسردگی همچون آریپیپرازول، Doxepin، Bupropion، سیتالوپرام، ترازودون، ونلافاکسین، آمی تریپتیلین و پرفنازین
- مصرف داروهای ضد استروژن برای درمان فیبروم رحم (توده ی خوش خیم و غیر سرطانی در رحم که بافت عضلانی این عضو حساس را درگیر می کند) یا آندومتریوز (رشد سلول های مشابه با سلول های رحمی در نواحی غیر از رحم مثل مثانه)
- بیماری های اتوایمیون همچون سندرم شوگرن (نوعی بیماری التهابی مزمن خود ایمن است که باعث اختلال عملکرد غدد برون ریز همچون غدد اشکی و بزاقی می شود)
علائم خشکی واژن
در واقع خیلی فرقی ندارد که کدام یک از علل ذکر شده منجر به خشکی واژن شده اند، زیرا در هر صورت فرد دچار علائم و عوارض آزار دهنده ای خواهد شد. از جمله این علائم می توان به خارش در ناحیه ی واژینال، سوزش، ایجاد درد حین مقاربت جنسی و کاهش میل به برقراری رابطه ی جنسی، بروز عفونت های ادراری (UTI) و یا عود مجدد عفونت واژن پس از درمان، ایجاد خونریزی خفیف پس از برقراری رابطه جنسی، اشاره کرد.
پیشگیری از خشکی واژن
جهت پیشگیری از خشکی واژن می توان از روش های مختلفی استفاده کرد. استفاده از یک مرطوب کننده ی واژن می تواند از بروز خشکی پیشگیری بعمل آورد. موادی از جمله گلیسیرین، پلی کربوفیل را می توان از داروخانه ها تهیه کرد. در زنانی که دچار یائسگی شده اند می توان از قرص هایی همچون ospemifene جهت ضخیم شدن بافت واژن و تقویت دیواره ی آن استفاده کرد. استفاده از ژل های لوبریکانت کننده (روان کننده ها) با پایه‌ی آب (نباید از روان کننده های حاوی مواد معطر، رنگ و عصاره های گیاهی استفاده کنید) نیز می تواند در پیشگیری از بروز خشکی در واژن و کاهش درد حین رابطه جنسی موثر باشد. روان کننده ها همچنین می توانند در تنظیم PH واژن کمک کننده باشند و ریسک بروز عفونت های سیستم ادراری را کاهش دهند.
البته باید بدانید، هرچند مصرف استروژن در پیشگیری و حتی درمان خشکی ایجاد شده در واژن موثر است ولی استعمال آن می تواند دارای عوارض خاصی باشد، از جمله عوارض ناشی از عدم تعادل مناسب استروژن، می توان به افزایش حساسیت پستان ها یا ایجاد تورم، سوء هاضمه، سردرد، گرفتگی عضلات پا و تورم در سایر نواحی بدن اشاره کرد. البته این عوارض می توانند طی چند هفته پس از شروع مصرف استروژن از بین بروند. مصرف دوز کافی استروژن، ورزش منظم، مصرف غذاهای کم چرب می تواند در کاهش عوارض یاد شده موثر باشد.
تشخیص خشکی واژن
در صورت بروز هرگونه خارش یا سوزش در ناحیه ی واژن بهتر است جهت معاینه به بهترین متخصص زنان در کرج یا شهر دیگری مراجعه کنید. پس از معاینه ی لگن، واژن از نظر وجود قرمزی یا آتروفی مورد بررسی قرار می گیرد و همچنین ممکن است پاپ اسمیر، جهت بررسی دقیق تر تهیه شود.
درمان خشکی واژن
در صورتی که علت خشکی واژن ناشی از کاهش استروژن باشد، تجویز استروژن موضعی برای رفع مشکل کفایت می کند. درمان موضعی تا حدودی باعث کاهش علائم در فرد خواهد شد ولی تاثیر آنها به اندازه ی مصرف قرص های حاوی استروژن نیست.
از بین روش های درمانی خشکی واژن، سه روش استعمال استروژن واژینال که نسبت به بقیه متداول تر هستند شامل:
- استفاده از حلقه واژن (استرینگ، به صورتی که حلقه درون واژن قرار داده شده و سپس هر سه ماه یکبار باید آن را تعویض کرد. این حلقه ها باعث رهاسازی تدریجی ولی مستقیم استروژن به بافت های اطراف می شود.)
- قرص Vagifem (می توان به صورت یک بار در روز به مدت دو هفته قرص های تجویز شده را درون واژن قرار داد. ادامه ی درمان به مدت دو هفته ی بعدی نیز می تواند نیاز کلی به درمان های مجدد را کاهش دهد)
- استفاده از کرم های premarin و estrace (یک اپلیکاتور برای وارد کردن کرم به درون واژن لازم است. استفاده از کرم به مدت یک تا دو هفته و یکبار در روز کافی است.)
درمان خشکی واژن با لیزر
با پیشرفت علم و تکنولوژی از دستگاه های بسیاری در حیطه پزشکی همچون لیزر و آر اف برای درمان بسیاری بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد.
لیزر روشی کم تهاجمی است که هیچ گونه درد و عوارضی نخواهد داشت. یکی از کاربردهای لیزر در درمان بیماری خشکی واژن می باشد که با نتایج بسیاری خوبی همراه است همچنین می تواند علاوه بر درمان این بیماری به جوانسازی واژن کمک بسزایی نماید. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله روش های جوانسازی واژن را مطالعه کنید.
کلام پایانی
خشکی واژن یکی از مشکلات شایع در زنان، به ویژه در سنین یائسگی، می باشد. این عارضه می تواند در کیفیت روابط زناشویی تاثیر منفی داشته و باعث بروز مشکلاتی در زندگی شخصی فرد شود. با مراجعه به متخصص زنان، می توان از روش های درمانی موثر بر رفع و پیشگیری از ایجاد خشکی در واژن بهره مند شد.